نقش رسانهها در تربیت اخلاقیاز جمله مقاصد رسانهها: اطلاعرسانی، تعلیم و تربیت، اندیشهپروری (فرهنگ سازی)، هدایت و راهنمایی، افزایش آگاهیها و...میباشد، که البته باید در تمام این اهداف و مقاصد، اهداف تربیتی نهفته باشد. ۱ - مقدمهگستردگی و تاثیر عناصر رسانهای نظیر کتب، مجلات، مجموعه مطبوعاتی، صدا و سیما، ویدئو، ماهواره و اینترنت؛ امروزه بر کسی پوشیده نیست. پس رسانهها میتوانند در تربیت جوانان نقش منفی، یا نقش مثبت ایفاء نمایند. امام خمینی (رحمةاللهعلیه) نیز در سخنان خویش به اهمیت رسانهها اشاره میفرمایند و رسانهها را عامل تربیت جوانان برمیشمارند. [۱]
جوانان از دیدگاه امام خمینی (رحمةاللهعلیه)، دفتر تنظيم و نشر آثار امام.
۲ - پایدارترین تربیتبسیاری از یادگیریها غیرمستقیم هستند و پایدارترین تربیت، تربیت غیر مستقیم و ضمنی است که در فیلمها و سریالها و داستانها و...قابل مشاهده است. مثلاً شما داستانهای رادیو، تلویزیون، فیلمهای سینمایی، کتاب، جراید، مجلات و...را در نظر بگیرید، قهرمان داستانهای شورانگیز به خصوص اگر در آن داستانها جنبههای دینی و هنری به خوبی به کار رفته باشد، فوقالعاده در نظر انسان اهمیت پیدا میکند و انسان میکوشد تمام خصوصیات زندگی خود را با وضع آنها منطبق سازد و کمتر کسی پیدا میشود که دارای استقامت باشد و تحت تاثیر قرار نگیرد. [۲]
بهشتی، احمد، تربیت کودک در جهان امروز، ص۵۰.
البته گاهی نیز انسان در لابهلای فیلم، داستان، تبلیغات یا نوشته به صورت نا آگاهانه تاثیراتی میپذیرد که حتّی خودش هم متوجّه این تاثیر نمیگردد و به مرور تاثیرات آن در زندگیاش بروز میکند. ۳ - ابعاد مختلف تربیترسانهها در ابعاد مختلف میتوانند جوانان ما را تربیت نمایند: ۳.۱ - تربیت اخلاقیاین برخورد از چند طریق صورت میگیرد: ۱.دعوت به ارزشهای اخلاقی: رسانهها میتوانند با دعوت به خوبیها و ارزشهای اخلاقی جوانان را تربیت نمایند. این امر هم به صورت مستقیم مانند سخنرانی، درس، مقاله و...و هم به صورت غیر مستقیم مانند فیلمها و برنامههای دیگر حاصل میگردد. ۲.پرورش نیروی عقلانی: پرورش نیروی عقلانی یکی از راههای تربیت اخلاقی میباشد. [۳]
دیلمی و آذربایجان، احمد و مسعود، اخلاق اسلامی، ص۲۹۵.
رسانهها میتوانند با دادن بینش صحیح و اصلاح نگرش غلط، نیروی عقلانی جوانان را بالا ببرند.۳.روش عبرت آموزی: مثلاً رسانهها با آگاه کردن جوانان نسبت به عواقب وخیم فساد، اعتیاد، بیبند و باری و...میتوانند جوانان را تربیت نمایند. ۴.پرورش ایمان: ایمان و اعتقاد به خداوند، اولین اصل تربیتی و مهمترین بنای اساسی در جهانبینی و نظام فکری در تعلیم و تربیت انسان است. [۴]
فرهادیان، رضا، والدین و مربیان مسئول، ص۲۸.
ایمان و اعتقاد سبب تصحیح رفتار، تهذیب اخلاق، تزکیه نفس و پیشرفت و تعالی و رستگاری و خوشبختی انسان میشود، همین اصل بود که یقین را در سلمان، شجاعت را در ابوذر، استقامت را در بلال و انفاق و ایثار را در خدیجه (سلاماللهعلیها) و...جلوهگر میساخت. [۵]
فرهادیان، رضا، والدین و مربیان مسئول، ص۲۸
بدین ترتیب رسانهها میتوانند با برنامههای مختلف ایمان جوانان را پرورش داده و آنان را تربیت نمایند.۳.۲ - تربیت اجتماعی و سیاسی و اقتصادی۱.آموزش و تصحیح رفتارهای اجتماعی: رسانهها میتوانند با برنامههای مختلف و به صورت مستقیم و غیر مستقیم، نحوه رفتارهای اجتماعی را به جوانان بیاموزد و رفتارهای غلط اجتماعی را در جوانان تصحیح نماید. آداب معاشرت و مهارتهای روابط اجتماعی را بر اساس بینش الهی و انسانی به آنها آموزش دهد. ۲.تربیت انسان به لحاظ سیاسی: در جنبههای سیاسی میتواند با دادن آگاهیهای سیاسی و ایجاد قدرت تحلیل مسائل، جوانان را تربیت نمایند و خطرهای سیاسی و اغفالهای سیاسیای را که در کمین جوانان است را به آنها گوشزد کند. ۳.تربیت انسان به لحاظ اقتصادی: رسانهها میتوانند با دادن بینشهای لازم، جوانان را در این زمینه تربیت نمایند، همانگونه که با دادن نگرش غلط و ایجاد اشتهای کاذب میتوانند از آنها سوء استفاده کنند. بنابراین رسانهها میتوانند در تربیت صحیح جوانان نقش اساسی ایفاء نمایند و همچنین میتوانند با برنامههای نامناسب خود موجب رفتارهای نامناسب جوانان گردند و آنها را غلط تربیت بنمایند و این امر باعث حساسیت رسانهها میگردد. در کل زندگی انسان ابعاد مختلفی روانشناختی، عاطفی، سیاسی، اقتصادی، عبادی، اجتماعی و...دارد. رسانهها باید در هر زمینه به انسانها بینشهایی دهد و از طریق آموزش دروس و بررسی مشکلات جوانان و ارائه راهحلها، مهارتها و نیازهای زندگی (مادی و معنوی) به پرورش ابعاد مختلف انسان بپردازند و انسان را نسبت به اهداف زندگی آگاهتر سازند و با چاهها و خطرهای راه آشنا سازند. ۴ - پانویس
۵ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «نقش رسانهها در تربیت اخلاقی »، تاریخ بازیابی۹۵/۸/۲۶. |